Pedagogische studiedagen afschaffen: weer een kaakslag voor leerkrachten

In het nieuwe Vlaamse regeerakkoord staat dat pedagogische studiedagen worden afgeschaft om de onderwijstijd te maximaliseren. Dat is een zoveelste kaakslag voor leerkrachten en nefast voor de onderwijskwaliteit.

Ik heb zelf als leerkracht te veel zinloze studiedagen meegemaakt. Nascholingen waarop ik niets leerde en waarvan het effect op langere termijn onbestaande was. Op dat vlak is er de afgelopen jaren echter een grote kentering. Verschillende organisaties bieden steeds kwaliteitsvollere begeleiding aan, gebaseerd op sterke wetenschappelijke inzichten en tonnen deskundigheid. Hebben de regeringsonderhandelaars die evolutie nog niet gezien? En ja hoor, er is absoluut nog ruimte voor verbetering, maar pedagogische studiedagen helemaal afschaffen is de slechtst mogelijke oplossing.

De uitdagingen waar ons onderwijs mee kampt, vereisen meer samenwerking, zowel binnen een schoolteam als met externe partners. De tijd dat iedereen het, los van elkaar, wel in zijn eigen klas kon oplossen, ligt ver achter ons. Goede pedagogische studiedagen geven teams de kans om te werken aan dat gemeenschappelijke verhaal. Dat is meer dan ooit nodig. Het is hét moment waarop leerkrachten verbinden, samen aan visievorming doen, samen een stap vooruit zetten. Individuele nascholingen, studiewerk en webinars kunnen de gemeenschappelijke taal en richting die een studiedag oplevert niet vervangen. Het afschaffen ervan bemoeilijkt enorm het draagvlak voor en de concrete uitwerking van het evolutieproces naar steeds beter onderwijs.

Een studiedag is ook een van de weinige momenten waarop een school als team beroep kan doen op externe, deskundige mensen. Hun input zorgt, als het goed is, ook in de best draaiende schoolteams voor de noodzakelijke frisse blik, nieuwe kennis, volgehouden steun en motivatie om er als team helemaal voor te gaan.

Met de afschaffing van de pedagogische studiedagen wordt de nu al erbarmelijke structurele professionaliseringstijd die leerkrachten hebben nog verder ingeperkt. En dat op een moment dat levenslang leren de norm is geworden. Professionalisering wordt zo nog meer iets om als leerkracht vrijwillig in je vrije tijd te doen. Dat kan de bedoeling niet zijn. Gemeenschappelijke nascholing moet dan maar op teamvergaderingen, hoor ik iemand opperen. Daar ben ik het radicaal mee oneens. Om te beginnen komen de meeste leerkrachten na een hele dag bevlogen lesgeven al doodop uit hun klas gerold. Na 7 lesuren heb je niet dezelfde energie en mentale ruimte om te professionaliseren als op een studiedag waar je met een fris hoofd aan begint. Bovendien kan je je afvragen in welke mate het een goed idee is om vergadertijd te vaak in te vullen met nascholing.

Een argument om pedagogische studiedagen af te schaffen, is dat ze niet veel opleveren, tenzij ingebed in een duidelijke visie. Daar valt veel voor te zeggen. Losse flodders, zonder dat er met goed beleidsvoerend vermogen wordt gewerkt aan verduurzaming, maken inderdaad meestal niet veel verschil. Dat gebeurde tot een aantal jaren terug te vaak. Tegelijk: in de onderzoeken die we daarover hebben, worden studiedagen wel heel vlotjes over dezelfde kam geschoren. In werkelijkheid zijn ze kwalitatief en inhoudelijk erg divers, net als de impact ervan. Niet elk onderwerp is geschikt voor een gezamenlijke pedagogische studiedag. Ze simpelweg afschaffen is echter het kind weggooien met het badwater.

Hét grote argument voor de afschaffing zou voor de regering de maximalisering van de onderwijstijd zijn. Ook die redenering kan ik maar matig volgen. Ja, er is een link tussen onderwijstijd en -kwaliteit. Er zijn echter voorbeelden zat van Europese landen die een pak minder onderwijstijd hebben, minstens even goed scoren op internationaal vergelijkend onderzoek en een minstens even goed draaiende samenleving hebben. Kwaliteit is waaraan we te bouwen hebben, niet kwantiteit.

Je kan je daarnaast afvragen of de afschaffing van de pedagogische studiedagen de effectieve onderwijstijd niet net gaat verminderen. Als een leerkracht zich evenveel wil blijven nascholen tijdens de uren, zal die immers naar individuele vormingen gaan en op dat moment ook geen les kunnen geven. Nu verwacht ik dat laatste niet meteen. Bij veel leerkrachten is de schroom om een individuele nascholing te volgen tijdens de uren nu al groot, omdat je afwezigheid een boel geregel en extra druk oplevert voor de collega’s. Die terughoudendheid zal alleen maar groter worden.

Nog een bedenking bij het argument onderwijstijd: de professionele verbinding met je collega’s en je competent voelen in je werk, zijn 2 factoren die in grote mate bijdragen aan werkgeluk. Als je door de afschaffing van pedagogische studiedagen gaat knabbelen aan beide, dan kan je je afvragen wat het effect daarvan zal zijn op afwezigheidsdagen, langdurige uitval of zelfs het verdwijnen uit de job. Misschien draait dat effect marginaal uit, maar het lerarentekort verkleinen gaan we alvast niet doen op deze manier.

Of de afschaffing van de pedagogische studiedagen opnieuw een verdoken besparingsmaatregel is? Dat deze maatregel geld zou besparen is zo onjuist, dat ik het maar moeilijk kan geloven. Nog los van de moeilijk in cijfers te vatten impact van de argumenten die ik al aanhaalde, kost het meer individueel nascholen van leerkrachten minstens evenveel als het inrichten van gezamenlijke studiedagen. Tenzij je er werkelijk vanuit gaat dat onderwijsmensen werkelijk nóg minder de kans krijgen om te professionaliseren.

Maar ik ben een optimistisch (en misschien wat naïef) ingesteld mens: op professionalisering van onderwijsmensen en samenwerking binnen scholen wil de overheid vast niet besparen. De afschaffing van de studiedagen is een vreselijke vergissing. Ik wacht af met welk alternatief de regering komt, graag eentje die niet nog meer werktijd buiten de schooluren betekent.

Als dat er niet komt, dan is voor mij wel duidelijk wie van dit verhaal opnieuw het grootste slachtoffer wordt: onze kinderen.

Steffie De Baerdemaeker